Beschrijving

In 1884 en 1885 verscheen in Frankrijk Germinal (De mijn) van de naturalistische schrijver Émile Zola, eerst in de vorm van een feuilleton en enkele maanden later als boek. Het werd een vijftal keer verfilmd, waarvan de verfilming van regisseur en producent Claude Berri de bekendste is. Deze regisseur, die eerder deze week aan de gevolgen van een hersenbloeding overleed, werd bekend met zijn verfilming van het tweeluik van schrijver Marcel Pagnol, Jean de Florette en Manon des Sources. Als regisseur wist Berri met zijn films – voor een groot deel boekverfilmingen – als geen ander een bepaalde sfeer op te roepen, daarbij geholpen door vele talentvolle acteurs als onder meer Gérard Depardieu. Als producent was hij verantwoordelijk voor een groot aantal big-budget films, waaronder eveneens Germinal gecategoriseerd kan worden. Naar aanleiding van zijn overlijden noemde pesident Sarkozy hem een van de beste van zijn generatie. De laatste door hem geregiseerde film was Ensemble c’est tout uit 2007, en de laatste film waarbij hij als producent was betrokken was de kaskraker Bienvenue chez les Ch’tis uit 2008.

In Germinal volgt Berri vrij getrouw het plot van de lijvige roman van Émile Zola. Het verhaal begint met de aankomst van de werkeloze Étienne Lantier (Renaud Séchan) bij de mijn van Montsou. Daar wil hij werk zoeken, en met een gelukje (het overlijden van een arbeidster) is er een plek vrij voor hem. Hij komt terecht in de ploeg van Maheu (Gérard Depardieu), waar ook diens dochter Catherine werkt. Deze twee worden later verliefd, maar zonder dat ze daar zelf iets mee doen, Catherine komt namelijk in een relatie met een onbehouwen en ruwe arbeider, Chaval. Lantier trekt zich het slechte lot van de arbeiders in de mijn erg aan en wil er verandering in brengen. Hij weet de arbeiders tot een staking over te halen nadat de beloning voor hun werk verder omlaag gaat.

Doordat er voorafgaand aan de staking geld was ingezameld voor een stakingspot kunnen de arbeiders het enige tijd zonder werken uithouden, maar wanneer de winter toeslaat wordt de situatie voor velen onhoudbaar. Toch is de staking vooreerst een succes, uiteindelijk is er nog een mijn in de omgeving waar nog gewerkt wordt. Hier werkt Chaval, die de overige mijnwerkers ervan overtuigt door te werken. Als dan bekend wordt dat de rijke eigenaars van de mijnen arbeiders uit België halen, breekt er een opstand uit, die ontaardt in een gevecht waarbij de gendarmerie gericht schiet op de groep arbeiders. Dit vormt echter slechts een onderdeel van de complete tragedie voor het gezin van Maheu.

Het boek Germinal van Zola is omvangrijk en staat vol met gedetaileerde beschrijvingen van het leven van de arbeiders, het werk in de mijn en karakterontwikkelingen van de personages. Hierdoor is het een moeilijk te verfilmen boek, en het is dan ook niet verwonderlijk dat regisseur Claude Berri bescheiden blijft in zijn ambities. Hij houdt rekening met het medium waarvan hij zich bedient, de film, en weet ondanks de beperkingen daarvan een eigen, maar getrouwe interpretatie van een van Zola’s meest bekende boeken te geven. Sommigen menen dat Berri weinig recht doet aan het boek zelf, hier moet echter ieder voor zich maar een oordeel over vellen. Als film is Germinal uiterst geslaagd. Berri zet heel suggestief het leven van de rijke bourgeoisie, de eigenaren van de mijnen, kleurrijk en overdadig neer ten opzichte van het grijzige, grauwe en arme leven van de mijnwerkers.

De personages zijn met zorg uitgekozen, Gérard Depardieu kan wellicht niet zoveel kwijt in zijn rol als hij zou willen, maar zet wel een degelijke Maheu neer. Complexer is het personage van Lantier. Dit wordt gespeeld door de in Frankrijk populaire zanger Renaud. Hij weet heel nauwkeurig het karakter van de Lantier uit het boek over te zetten in de filmbeelden. De verfilming werd genomineerd voor in totaal 12 César-categorieën en kreeg er twee uitgereikt, voor kostuums en voor fotografie. Niet erg gek, want de film heeft prachtige beelden van het Noord-Franse platteland, mede mogelijk gemaakt door het grote budget dat er voor de film beschikbaar was.

Regisseur Berri bewijst ook met Germinal dat hij een meester is in het verfilmen van boeken. Niet altijd zonder daarbij (soms terecht) bekritiseerd te worden, wel altijd met een eigen inzicht, met eigen gedachten en eisen wat betreft de totstandkoming. Zijn absolute meesterwerken zijn de verfilmingen van Marcel Pagnol’s boeken, dat hij ook het veel moeilijker te verfilmen Germinal tot een goed einde wist te brengen tekent hem als filmgrootheid, een man die omwille van zijn grote inzet voor de Franse film erg gemist zal gaan worden.