Beschrijving

Les hommes libres vertelt het weinig bekende verhaal van Algerijnse immigranten tijdens de Tweede Wereldoorlog in Frankrijk. Tot het uitbreken van de strijd waren ze ‘Les hommes invisibles’, vanwege het feit dat ze als immigranten in die tijd helemaal onderaan de maatschappelijke ladder stonden en geen culturele of juridische status hadden. In het begin van de oorlog werd hun leven dan ook niet al te veel beïnvloed door de ontwikkelingen en gingen ze rustig door met het bij elkaar scharrelen van hun dagelijkse eten en de kleine beetjes geld om naar hun familie te sturen. Regisseur Ismaël Ferroukhi (bekendste film: Le grand voyage) kwam het verhaal van de film op het spoor na een bericht in Le Nouvel Observateur, waar stond beschreven hoe de Parijse moskee tijdens de oorlog betrokken was bij hulp aan Joden. Leider van de moskee was destijds Ben Ghabrit, die een veelzijdige rol had, doordat hij aan de ene kant het Vichy-regime tevreden moest houden en aan de andere kant leiding gaf aan een plaats waar verzetsdaden gepland werden.

De jonge Algerijnse immigrant Younes leeft bij het uitbreken van de oorlog in Parijs van ruilhandeltjes en heeft als enige doel om af en toe wat geld naar zijn familie te kunnen sturen. Op een dag wordt hij echter opgepakt en voor de keus gesteld om te gaan spioneren voor de collaborerende Franse politie. Younes heeft weinig ruggegraat en ziet niet waarom hij het niet zou doen: zo belandt hij enigszins onwennig (want hij is geen praktiserende moslim) bij de moskee, waar hij in de gaten moet houden wat er allemaal gebeurt. Eens in de zoveel tijd rapporteert hij aan de politie, waarop hij een ruime beloning ontvangt.

Younes komt echter in contact met de Noord-Afrikaanse zanger Salim Hallali (Mahmoud Shalaby), die Joods blijkt te zijn, en sluit vriendschap met hem. Ook ontmoet hij moskeeleider Ben Ghabrit, die voor de buitenwereld samenwerkt met het regime en vriendschappelijk Duitsers rondleidt over het terrein van de moskee. Achter de schermen staat Ghabrit echter toe dat valse verklaringen worden opgesteld voor Joden waarin staat dat ze moslim zijn. Op die manier blijven vele Joden uit handen van de Duitsers. Ook zijn er onder Ghabrits verantwoordelijkheid onderduikers in de moskee, waaronder vrouwen en kinderen.

De film van Ferroukhi is de zoveelste in een rij recente Franse films over de oorlog en dan met name gericht op de Franse collaboratie: gingen eerst La rafle en later Elle s’appelait Sarah in op de Franse betrokkenheid bij de grote razzia in 1942, ook in deze film komt deze episode zijdelings voorbij. De regisseur is het er echter niet om te doen een spannende oorlogsfilm met afgebakend plot neer te zetten, hij wil vooral een beeld schetsen. Daarom is er in de film geen onherroepelijke toewerking naar een climax, maar kabbelt het geheel soms wat te rustig maar zeker niet saai voorbij. Jammer is dat hij bij de portrettering van de politie en Duitse troepen niet het gebruik van clichés vermijdt. Zo zijn de Duitsers van een afstandje te herkennen aan hun karakteristieke uiterlijk en bruutheid.

Interessanter zijn het gebruik van muziek en het spel van de hoofdpersoon. Tahar Rahim weet na zijn goede rol in Un prophète opnieuw een ondoorgrondelijk en veelzijdig karakter neer te zetten. Wat zijn motieven zijn wordt nooit helemaal duidelijk, is hij vooral bezorgd om zijn eigen hachje en of hij het wel zal overleven, of wordt hij gaandeweg steeds meer overtuigd van het verzetswerk en het verlangen naar vrijheid in zijn vaderland Algerije? Wat de muziek betreft, die belichaamt volgens de regisseur “een toenadering tussen de drie grote monothéistische godsdiensten”. Het exotische werk van de bijna in vergetelheid geraakte Joods-Arabische zanger Salim Halali wordt nieuw leven ingeblazen en zijn verhaal krijgt een belangrijke rol in de film, naast het verhaal van Younes en Ben Ghabrit. Les hommes libres is geen film voor een groot publiek, wel een film die het beeld van de Tweede Wereldoorlog weer iets aanvult en uitbreidt.